Jak dbać o zabytki? - Poradnik

Szanowni Państwo,

Opolszczyzna to jedna z najpiękniejszych przyrodniczo krain w Polsce. Rozległe równiny, rzeki i lasy tworzą krajobraz, który przez stulecia stał się tłem dla niezwykłych dzieł architektury wznoszonych przez kolejne pokolenia i kolejnych władców tej ziemi. Mimo licznych wojen wiele tych skarbów przetrwało do naszych czasów, sprawiając, że dziś Opolszczyzna jest jednym z najciekawszych pod względem kulturowym i architektonicznym regionem Polski. Najwcześniejsze późnoromańskie i gotyckie kościoły pamiętają czasy, kiedy kształtowała się piastowska państwowość Polski. Dzieła renesansu,

manieryzmu czy baroku dorównują najlepszym realizacjom polskim i europejskim. Rządziły tu największe dynastie Europy: Piastowie, Habsburgowie i Hohenzollernowie. Katolicyzm ścierał się z protestantyzmem. Od połowy XVIII w. poprzez cały wiek XIX był to obszar intensywnego rozwoju gospodarczego i postępu technicznego.

Materialnym odzwierciedleniem skomplikowanych relacji kulturowych są liczne zabytki, w tym przeszło trzy tysiące zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, około 1200 stanowisk archeologicznych objętych ochroną konserwatorską i kilka tysięcy zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków. W dziełach tych odbijają się wpływy wielu kultur, które ścierały się na Śląsku oraz zmieniające się czasy i możliwości techniczne. Warto podkreślić, że dziedzictwo kulturowe to nie tylko kształt i substancja dzieł sztuki i architektury, ale także zamysł twórcy, jego kunszt oraz dawany sposób

wykonania dzieła. Dlatego chroniąc zabytek, należy pamiętać o jego aspekcie materialnym (forma, materiał), jak i niematerialnym (talent wykonawcy, metody i techniki).

Rokrocznie w blisko 1000 zabytków prowadzone są prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane. Wiedząc, że przygotowania do ich realizacji sprawiają wiele problemów, przygotowaliśmy dla Państwa niniejszy poradnik, który wyjaśni krok po kroku właścicielowi lub posiadaczowi zabytku proces inwestycyjny. Ten informacyjno-edukacyjny poradnik prezentuje m.in. prawa i obowiązki właścicieli zabytków, przybliża normy regulujące ochronę zabytków i opiekę nad nimi zawarte w „Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami” oraz przedstawia zasady i procedury prowadzenia prac w zabytkach.

Zachęcamy wszystkie osoby zainteresowane i działające na rzecz ochrony zabytków do zapoznania się z poradnikiem opracowanym na podstawie aktualnych aktów prawnych z dziedziny ochrony zabytków oraz doświadczeń praktycznych konserwatorów dzieł sztuki i pracowników urzędu konserwatorskiego. Mamy nadzieję, że niniejszy poradnik (pobierz PDF) będzie p omocny i ułatwi Państwu pokonanie trudności związanych z opieką nad zabytkiem.

                                                                                                                Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków

                                                                                              i pracownicy Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Opolu

Opolski Informator Konserwatorski, Opole 2012

W niniejszym tomie zostały zaprezentowane tematy dotyczące prac badawczych, konserwatorskich i adaptacyjnych w zabytkach nieruchomych.

Rok 2011 był przede wszystkim rokiem, w którym kończone były duże i interesujące projekty remontowo-konserwatorskie dotyczące cennych obiektów, stanowiących własność samorządów gminnych i powiatowych. Pracom konserwatorskim m.in. poddany został renesansowy zamek Prószkowskich w Prószkowie, pełniący obecnie funkcję domu pomocy społecznej. Uratowano najstarszy wiszący most żelazny w Europie wykonany w Ozimku, wyremontowano na potrzeby miejskiego ośrodka kultury willę Franklów w Prudniku. Obiekty te są charakterystycznym przykładem podejmowanych w ostatnich latach przez samorządowych właścicieli zabytków, działań zmierzających do przeprowadzania remontu budynków przy wsparciu inwestycji z funduszy unijnych. Wszystkie te obiekty zostały laureatami ogólnopolskiego konkursu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zaś most w Ozimku został uhonorowany tytułem ZABYTEK ZADBANY w kategorii specjalnej: architektura przemysłowa i dziedzictwo techniki.

Działaniom konserwatorskim i adaptacyjnym przy Wieży Piastowskiej towarzyszyły szczegółowe badania obiektu i jego otoczenia. Wyniki tych badań, które wyodrębniły w zabytku dziesięć faz budowlanych, przedstawiono w części II Informatora.

Ważnym aspektem pracy wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków pozostają działania zmierzające do rozpoznania i zachowania zabytków ruchomych. Dzięki współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie zostały przeprowadzone prace konserwatorskie przy obrazie Matki Boskiej Wspomożycielki z Piotrowic Nyskich, a jednocześnie powstała interesująca praca magisterska dotycząca wspólnych cech warsztatowych tego obrazu z analogicznym przedstawieniem Maryi z Ligoty Wielkiej (pierwotnie z pałacu w Ściborzu).

            Istotną część Informatora zajmują artykuły poświęcone tematyce archeologicznej. Dzięki zrealizowanym w roku 2011 badaniom została uzupełniona wiedza na temat historycznej zabudowy m.in. Namysłowa i Głogówka oraz fortyfikacji miejskich Byczyny.

Opolski Informator Konserwatorski, Opole 2010

 test Tom podzielony został na rozdziały poświęcone wybranym zagadnieniom. Rozdział dotyczący prac konserwatorskich otwiera artykuł Jerzego Skarbka poświęcony problematyce badawczej i konserwatorskiej kolorystyk kamienic brzeskich. W artykule Anny Molendy zostały przedstawione prace konserwatorskie realizowane przy zabytkach ruchomych w latach 2008-2009. Natomiast artykuł Anny Strzody i Anny Molendy wykracza poza ustalone w informatorze ramy czasowe i przedstawia prace konserwatorskie przy polichromowanym ołtarzu w kaplicy Opersdorffów w Głogówku, realizowane przez śp. Leszka Nizińskiego, i śp. Zenona Bradke zasłużonych dla ratowania zabytków opolskich konserwatorów, zmarłych w ostatnich latach. W rozdziale badania i odkrycia prezentujemy materiał opracowany przez Joannę Szot z Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków Oddział Terenowy w Opolu poświęcony potrzebom badawczym kościołów szkieletowych, w następnym artykule Elżbieta Molak i Anna Rawska-Skotniczy omawiają stan techniczny szkieletowej wieży dzwonniczej kościoła w Kościerzycach. W kolejnych artykułach autorzy prezentują wyniki niezwykle interesujących badań archeologicznych, dr Magdalena Przysiężna Pizarska i Daria Wojtyra w Byczynie, zaś dr Marek Bednarek w Nowej Cerekwi. Rozdział poświęcony sprawozdaniom i komunikatom zawiera informacje na temat działań realizowanych przez urząd konserwatorski w zakresie udzielanych dotacji oraz zadań wykonywanych w wydziale zabytków ruchomych. Przedstawione zostały także sprawozdania z badań archeologicznych w Gostomii, Ligocie Oleskiej i w Opolu przy ul. Kominka 4.

Polecam Państwu rozdział poświęcony dyskusji na różne związane z ochroną zabytków opolskich tematy, w tym związane z historią konserwacji czy technik budowlanych. Ksiądz dr hab. Grzegorz Poźniak prezentuje firmę organomistrzowską Jakoba Spiegla działającą na terenie Górnego Śląska w XIX wieku, zaś ks. prof. Piotr Paweł Maniurka opowiada o życiu i twórczości Łukasza Mrzygłoda, artysty i konserwatora, autora licznych prac konserwatorskich i restauratorskich zabytków opolskich w drugiej ćwierci XX wieku. Na koniec zaś polecam zapoznanie się z tekstem Mirosława Leśniewskiego, w którym autor przedstawia refleksje na temat architektury i tradycyjnych ogrodzeń wiejskich. (Ze wstępu do tomu, aut. Iwona Solisz Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków)