Przybywa nas pod kopickim mauzoleum

Ostatni dzień września 2017 zapisze się szczególnie w historii Kopic. Intencja: 195-lecie konsekracji kościoła oraz inicjatywa „Ratujemy Mauzoleum Schaffgotschów” przywiodła tu w sobotnie popołudnie ludzi, którzy czują podobnie: Bez godnego pochówku Joanny i Hansa Ulricha nie można oczekiwać dobrej przyszłości dla tego miejsca. Może brzmi to zbyt metafizycznie, może brzmi to nawet nieco „śmiesznie” i przesadnie dla ludzi niewierzących czy sceptycznych. Ale dla ludzi wiary ten akt ma znaczenie fundamentalne. I nieważne, czy ten „wyczyn” finansowy wyniesie 300 tys. zł, jak ocenili eksperci budowlani, czy mniej czy więcej...
Przypomnijmy: Joanna zmarła 21 czerwca 1910, Hans Ulrich 16 lutego 1915. Oboje spoczęli w klasycystycznym mauzoleum wzniesionym przy parafialnym kościele. Po sprofanowaniu w 1945 r. kaplicy grobowej zwłoki dawnych właścicieli Kopic zostały pochowane w grobie ziemnym niedaleko świątyni. Dziś wtórne miejsce pochówku porasta trawa, a zniszczony dach mauzoleum powoduje postępującą degradację zabytku.

W sobotnie popołudnie wydarzyło się coś bardzo ważnego. Po raz pierwszy, po kilkudziesięciu latach od powojennej tragedii, mieszkańcy Kopic podjęli się wspólnie z proboszczem Jarosławem Szelągiem wsparcia akcji zainicjowanej w kwietniu 2017 przez kilkuosobowe grono regionalnych historyków, twórców, przedsiębiorców. Celem naszych działań jest doprowadzenie do ekshumacji, godnego pochówku, restauracji mauzoleum, które udało nam się niedawno wpisać do rejestru zabytków. Uroczystość rozpoczęli uczniowie Szkoły Podstawowej nr 3 z Rudy Śląskiej im. Joanny Gryzik (Grycik) von Schaffgotsch odśpiewaniem hymnu szkolnego. Sztandar wniesiony do świątyni przez młodych ludzi był jakże ważnym symbolem, że pamięć o „śląskim Kopciuszku” jest kontynuowana przez dyrekcję i grono pedagogiczne – nauczycieli, którzy nie tylko realizują sztywny program lekcyjny, ale czują konieczność edukowania najmłodszego pokolenia w duchu poszanowania tradycji regionalnej. Johanna Gryzik von Schomberg-Godula i jej małżonek Hans Ulrich Schaffgotsch – przedstawiciel jednego z najmożniejszych szlacheckich rodów Europy w XIX wieku, byli właścicielami Kopic i jednocześnie hojnymi darczyńcami dla mieszkańców Górnego Śląska. Szkoda tylko, że doczesne szczątki tak bardzo zasłużonych dla ziemi grodkowskiej osób do tej pory nie zostały przeniesione do kaplicy grobowej.

W programie spotkania oprócz Mszy Świętej był koncert, pokaz filmu „Schaffgotsch. Saga zapomnianego rodu” w reżyserii Andrzeja Klamta, charytatywna aukcja i piknik na placu obok plebanii. Aukcja, którą przeprowadziliśmy w sobotę, pozwoliła nam zebrać kwotę ponad 10 tys. zł, w tym 2 tys. zł ofiarowanych przez parafian z Szombierek a przekazanych przez proboszcza. Najdrożej zlicytowanym przedmiotem podczas aukcji okazała się butelka najlepszego białego wina wytrawnego w Polsce, rocznik 2016 z rodzinnej winiarni Ćwielong-Olszewski. Certyfikowany egzemplarz z numerem 1 został zakupiony za 1100 zł przez osobę reprezentującą właściciela spółki Pałac Kopice. Ten gest uczestniczenia przedstawiciela spółki w naszym wydarzeniu przyjęliśmy z ogromną satysfakcją, gdyż dalsze losy pałacowych ruin nie są nam obojętne podobnie jak losy szczątków przedwojennych właścicieli Kopic, familii Schaffgotschów. Ponad godzinę trwała licytacja: książek, pocztówek, monet, przedmiotów, obrazów i fotografii.

30 września przyłączyli się do naszej akcji znakomici goście, darczyńcy, patronowie:
dr Arkadiusz Kuzio-Podrucki, autor książki „Schaffgotschowie. Zmienne losy śląskiej arystokracji”; dr Henryk Niestrój, zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych; Przemysław Smyczek, dyrektor Wydziału Kultury Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego;Marek Antoniewicz, burmistrz Grodkowa oraz wiceburmistrz Waldemar Wójcicki; właściciel pałacu w Sulisławiu – Jerzy Bar wraz z małżonką, dr Joanna Banik z Oddziału Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Opolu, Marcin i Jolanta Ćwielongowie, właściciele Winnicy Rodzinnej w Balcarzowicach; Janusz Rzepkowski, dyrektor Szkoły Podstawowej w Kopicach; Bernard Gaida, przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Kulturalno-Oświatowych; Krzysztof Wysdak w imieniu zarządu Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim; ks. proboszcz Antoni Kopiec wraz z grupą parafian z kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szombierkach; Grzegorz Płonka wraz z Kołem Miłośników Śląskiej Pieśni; Maria Nieć z Małymi Ligocianami; Janina Dygacz – żona zmarłego prof. Adolfa Dygacza; historycy: Przemysław Nadolski z Bytomia i Dariusz Zięba ze Skorogoszczy; dyr. Barbara Szklarska oraz nauczyciele i uczniowie Szkoły Podstawowej nr 3 w Rudzie Śląskiej; sołtys Kopic Danuta Mrowiec wraz z grupą mieszkańców, która zorganizowała piknik przy plebanii oraz 14 Drużyna Harcerska Zadyma z Grodkowa.

Dziękujemy wszystkim zaangażowanym w upowszechnienie naszej akcji dziennikarzom mediów z województw opolskiego i śląskiego.
O kolejnych naszych działaniach będziemy informowali na stronie: mauzoleumkopice.pl oraz parafiakopice.pl

Organizatorzy:
Maciej Mischok, Teresa Kudyba, Jan Naściuk, Alicja Biesaga, ks. Jarosław Szeląg
współpracownicy: Irena Twardoch, Wanda Cebulka, Barbara Gołąb.

W dniu 15 listopada 2017 r. w Bytomiu przy ul. ks. Karola Koziołka 3  odbędzie się w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Msza św. w intencji rodziny Schaffgotschów.           

oprac. Maciej Mischok          

Projekt Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Opolu

Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Opolu realizuje projekt "Zachowanie dziedzictwa kulturowego i historycznego poprzez rewaloryzację obiektów zabytkowych i działania edukacyjno-informacyjne w województwie opolskim", dofinansowany z Funduszy Europejskich. Celem projektu jest zachowanie dziedzictwa kulturowego regionu poprzez rewaloryzację zabytków w miejscowości Pokój. Więcej informacji na plakacie.

Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w Opolu

Obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków odbyły się w Muzeum Diecezjalnym w Opolu 27 kwietnia 2017 r. Przybyli na uroczystość goście, wśród których byli przedstawiciele wojewody oraz osoby związane ze środowiskami konserwatorskimi, artystycznymi i architektonicznymi, wysłuchali dwóch interesujący wykładów bogato zilustrowanych materiałem fotograficznym. Referaty dr inż. arch. Moniki Adamskiej „Dwa gmachy urzędu opolskiej rejencji. Od XIX-wiecznego klasycyzmu do modernizmu okresu międzywojennego” oraz Jerzego Skarbka „Prace restauratorskie odcinka miejskiego muru obronnego Opola przy ul. Jana Łagnowskiego” nawiązywały do obchodów 800-lecia lokacji miasta Opola.

            Podczas uroczystości Wicewojewoda Opolski Violetta Porowska oraz Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków Elżbieta Molak wręczyły odznaki „Za opiekę nad zabytkami” przyznane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. Ustanowiona 15 lutego 1962 r. odznaka w formie dwustopniowej (srebrnej i złotej) jest nadawana za utrzymywanie dóbr kultury zgodnie z zasadami opieki nad zabytkami, projektowanie i wykonywanie prac konserwatorskich lub robót budowlanych przy dobrach kultury, prowadzenie prac archeologicznych i wykopaliskowych, dokumentowanie dóbr kultury i prowadzenie badań naukowych związanych z ich konserwacją, przeciwdziałanie zagrożeniom dóbr kultury, popularyzację zagadnień związanych z działalnością konserwatorską.

Srebrne odznaki zostały przyznane Pani Janinie Słodkowskiej za zaangażowanie w ratowanie zabytkowych kamienic w Kluczborku i Panu Jerzemu Skarbkowi za działalność społeczną oraz przeprowadzone prace badawcze i konserwatorskie, które przyczyniły się do uratowania i wyeksponowania wartości zabytkowej wielu cennych obiektów Opolszczyzny.

Złote odznaki przyznano Pani dr Joannie Banik za duże zaangażowanie w promocję dziedzictwa kulturowego Śląska oraz Panu Andrzejowi Kałamarzowi za działalność na rzecz ratowania zabytków na terenie miasta Głogówka i poszczególnych sołectw gminy.

            Ostatnim punktem obchodów MDOZ było zwiedzanie wystaw w nowo odremontowanym Muzeum Diecezjalnym w Opolu.

oprac. Katarzyna Długosz-Niedbalec

Zdjęcia z obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w Muzeum Diecezjalnym w Opolu, fot. Szymona Ozimka i Mirosława Leśniewskiego.

Ogłoszenie wyników konkursu ZABYTEK ZADBANY 2017

Podczas uroczystych obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w Bydgoszczy 19 kwietnia 2017 r. odbyło się ogłoszenie wyników i wręczenie nagród w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek Zadbany 2017”. W zorganizowanej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa i Miasto Bydgoszcz gali uczestniczyli m.in. przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, środowisk naukowych i konserwatorskich oraz osoby związane z ochroną zabytków.

Do konkursu zakwalifikowały się 94 obiekty, w tym 5 z województwa opolskiego: zamek w Głogówku, część parku Zdrojowego w Głuchołazach, wieże bramne i ścieżka widokowa w Paczkowie, spichlerz w Jemielnicy, kamienice przy ul. ks. J. Dzierżonia w Brzegu.

Jednak wśród laureatów i wyróżnionych w konkursie znalazły się następujące obiekty:

1. w kategorii Utrwalenie wartości zabytkowej obiektu laureatem został kościół pw. Najświętszej Marii Panny w zespole zamkowym w Malborku, (woj. pomorskie).

Wśród wyróżnionych są: dawne kolegium jezuickie, obecnie siedziba Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Kłodzku, woj. dolnośląskie; kaplica zamkowa pw. Świętego Tomasza Becketa w Raciborzu, woj. śląskie; pałac w Rogalinie, woj. wielkopolskie;

1. w kategorii Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu (w tym założenia dworskie i pałacowe) laureatem został zespół pałacowo-parkowy w Dobrzycy (woj. wielkopolskie).

   Wśród wyróżnionych są: dawny zespół klasztorny karmelitów bosych w Zagórzu, woj. podkarpackie; zespół pałacowo-parkowy w Patrykozach, woj. mazowieckie; zespół zabytkowy Twierdzy Przemyśl – reprezentatywne elementy systemu warownego, woj. podkarpackie;

2. w kategorii Adaptacja obiektów zabytkowych nagrodę otrzymało skrzydło zamku książęcego, obecnie Centrum Konferencyjne ZAMEK w Szczecinku (woj. zachodniopomorskie).

   Wśród wyróżnionych są: dawny kościół ewangelicki, obecnie Skarbiec Kultury Europejskiej w Barczewie, woj. warmińsko-mazurskie; dawny żydowski dom przedpogrzebowy, obecnie Dom Pamięci Żydów Górnośląskich w Gliwicach, woj. śląskie; pałac w Kościelcu Kolskim, obecnie siedziba Zespołu Szkół Plastycznych w Kole, woj. wielkopolskie;

3. w kategorii Architektura i budownictwo drewniane została przyznana czworakowi – nazywanemu wytwórnią fajek – w Zborowskiem (woj. śląskie).

4. W kolejnej kategorii Architektura przemysłowa i budownictwo inżynieryjne laureatem został dworzec kolejowy Wieliczka Park (woj. małopolskie);

   Wśród wyróżnionych są: wiadukt kolejowy nad ulicą W. Kunickiego w Lublinie, woj. lubelskie; dawna łaźnia łańcuszkowa kopalni „Luiza” w Zabrzu, woj. śląskie;

5. W tym roku po raz pierwszy została przyznana nagroda w kategorii specjalnej Właściwe użytkowanie i stała opieka nad zabytkiem. Zwycięzcą została kaplica pw. Trójcy Świętej na zamku w Lublinie.

oprac. Katarzyna Długosz-Niedbalec

Pomniki historii ogłoszone w 2017 roku

W środę (15.03.2017 r.) w Pałacu Prezydenckim odbyła się uroczystość wpisania przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę dziesięciu obiektów zabytkowych na listę pomników historii. Za zabytki o wyjątkowym znaczeniu dla historii i kultury Polski uznano:

• Radiostację w Gliwicach – wybudowana w 1935 r. przez firmę Lorenz A.G. z Berlina-Tempelhof drewniana wieża o konstrukcji kratowej(wys. 110,7 m) stanowi ważny dokument myśli inżynieryjnej oraz unikatowe świadectwo rozwoju radiofonii;

• Kościół ewangelicko-augsburski pw. Ducha Świętego w Jaworze – zwany Kościołem Pokoju, zbudowany w latach 1654-1655 wg projektu arch. Albrechta von Säbischa, stanowi wraz ze świątynią w Świdnicy największy barokowy budynek sakralny w Europie wzniesiony w konstrukcji szkieletowej;

• Kościół pw. Nawiedzenia NMP w Klępsku – zbudowany w latach 1367-1377 stanowi przykład połączenia gotyckiego typu drewnianego kościoła wiejskiego oraz wczesnej świątyni protestanckiej z typowymi dla niej rozwiązaniami funkcjonalnymi i programem ideowym;

• Żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew w Ozimku – wykonany w latach 1825-27 wg projektu najprawdopodobniej Carla Schotteliusa most o konstrukcji nośnej łańcuchowej, przewieszonej przez ażurowe pylony stanowi przykład najstarszej i jedynej na świecie tego typu konstrukcji mostowej zachowanej w oryginalnej formie i użytkowanej w ruchu pieszym i (ograniczonym) drogowym, jest istotnym świadectwem dziejów kultury przemysłowej i myśli technicznej pocz. XIX w.;

• Założenie rezydencjonalno-urbanistyczne w Rydzynie – przykładem kompozycji wiążącej przestrzennie kilka sprzężonych osiowo elementów ukształtowanych w latach 1738-62 na podstawie urbanistyki barokowej wg projektu architekta Karola M. Frantza;

• Katedrę pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika w Świdnicy – XIV-wieczna dawna fara miejska jest przykładem gotyckiego ukształtowania bryły charakterystycznego dla architektury śląskiej oraz barokowego wyposażenia i wystroju prezentującego ponadregionalną klasę artystyczną;

• Zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pw. Świętej Trójcy w Świdnicy – zwany Kościołem Pokoju, zbudowany w latach 1656-1657 wg projektu arch. Albrechta von Säbischa, stanowi wraz ze świątynią w Świdnicy największy barokowy budynek sakralny w Europie wzniesiony w konstrukcji szkieletowej;

• Pobenedyktyński zespół klasztorny na Świętym Krzyżu oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze – pochodzące z 1 poł. XII w. opactwo jest świadkiem architektury romańskiej, gotyckiej, późnobarokowej i klasycystycznej, a także terenem, na którym znajduje się cenne stanowisko archeologiczne (wały kamienne ośrodka kultu pogańskiego datowane na IX-XI w.);

• Zespół opactwa Benedyktynów w Tyńcu – ufundowane w 1044 r. opactwo benedyktyńskie jest cennym przykładem architektury romańskiej XI w. oraz miejscem, z którym związane są najwyższej klasy dzieła rzemiosła artystycznego i sztuki iluminacji ksiąg;

• Zespół opactwa Cystersów w Wąchocku – założone pod konie XII w. opactwo stanowi przykład współistnienia architektury późnoromańskiej z rozwiązaniami gotyckimi, wprowadzanymi w XIII w. przez zakon cysterski.

O prezentowanych pomnikach historii, które wzbogaciły w tym roku dotychczasową listę 60 zabytków szczególnej rangi, prezydent powiedział: Każdy z tych obiektów jest elementem bezcennym, każdy niesie w sobie wielką historię, każdy jest w jakimś sensie perłą i myśli technicznej i architektury, dziełem inżynierskim, a także z całą pewnością można powiedzieć, że jest przejawem twórczości artystycznej. W każdym z tych obiektów jest artyzm, są wśród nich obiekty starsze, które mają tyle lat historii, że widziały całe dzieje Rzeczypospolitej, 1150 lat naszej historii poczynając od Chrztu Polski, poprzez te, które są znacznie młodsze, a nie mniej są świadectwem dziejów, ważnych dla naszej historii wydarzeń, nie tylko dla społeczności lokalnych, ale dla całej Polski symbolem tego, co w naszych dziejach istotne.  (za PREZYDENT.PL)

Po przemówieniach Prezydenta RP Andrzeja Dudy i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego nastąpiło uroczyste wręczenie właścicielom wyżej wymienionych zabytkowych obiektów rozporządzeń, a wśród nich Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Ozimek - żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew”.

oprac. Katarzyna Długosz-Niedbalec

Zdjęcia z Pałacu Prezydenckiego z uroczystości wpisania 10 zabytków na listę pomników historii. Zdjęcia 1-8, aut. E. Molak, zdjęcia 9-10, aut. NID w Opolu.

Żeliwny most w Ozimku pomnikiem historii

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w drodze rozporządzenia uznał XIX-wieczny most żeliwny w Ozimku za pomnik historii. Włączenie tego niezwykle cennego obiektu na listę zabytków o szczególnej wartości artystycznej i historycznej oraz wyjątkowym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego zostanie ogłoszone w Warszawie 15 marca 2017 r. przez Prezydenta RP.

Pojęcie prawne pomnika historii wprowadzono 30 maja 1990 r. nowelizacją Ustawy o ochronie dóbr kultury i o muzeach. Zgodnie z art.7 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. pomnik historii jest jedną z czterech form ochrony zabytków w Polsce. Status pomnika historii ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej jest przyznawany zabytkom nieruchomym, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla polskiej kultury, a także wyróżniającym się walorami historycznymi, naukowymi
i artystycznymi.

Do otwartej listy pomników historii należą obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. Wśród tej najcenniejszej grupy zabytków, odzwierciedlającej różnorodność i bogactwo polskiego dziedzictwa kulturowego do tej pory znajdowały się trzy pomniki historii z terenu Opolszczyzny:

• Góra Świętej Anny wpisana w 2004 r. jako „komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy;
• Bazylika pw. św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki, Dziewicy i Męczennicy w Nysie wpisana w 2011 r.;
• Paczków wpisany w 2012 r. jako zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji.

W tym roku tytułem pomnika historii uhonorowano równie wyjątkowy zabytek spełniający główne kryteria, określone przez Radę Ochrony Zabytków:

• zachowanie pierwotnej kompozycji przestrzennej lub jej nieznaczne przekształcenie;
• jednorodność stylowa lub zharmonizowana i czytelna mieszanina różnych stylów;
• należyte wyeksponowanie w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachowanie pierwotnych relacji z otoczeniem;
• zadowalający stan techniczny lub stan pozwalający na rewaloryzację obiektu;
• obiekt musi być owocem pracy wybitnych twórców, np.: architektów, planistów, architektów krajobrazu, ogrodników;
• obiekt jest przedmiotem troski konserwatorskiej.

Pomnik historii – jednoprzęsłowy most żeliwny na rzece Mała Panew w Ozimku został wybudowany przez pracowników huty wg projektu Schotteliusa w latach 1825-27, a następnie wzmocniony w 1854 roku. Stalowo-żeliwna konstrukcja mostu zawieszona na masywnych żeliwnych pylonach mierzy ok. 30 m długości i ok. 6 m szerokości. Wiek i wymienione cechy czynią ozimecki most najstarszym żelaznym mostem wiszącym nie tylko w Polsce, ale w całej Europie.

oprac. Katarzyna Długosz-Niedbalec

Żeliwny most w Ozimku: 1. Litografia Knippla; 2. Współczesne zdjęcie mostu (fot. E. Molak)

Informacja o posiedzeniu Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków

W dniu 20 grudnia 2016 r. w siedzibie Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków odbyło się posiedzenie Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków z udziałem Przewodniczącego Rady ks. prof. dr. hab. Piotra Pawła Maniurki oraz Członków Rady dr hab. inż. arch. Ireny Niedźwieckiej-Filipiak, prof. dr. inż. arch. Jana Kubika i dr. inż. arch. Macieja Małachowicza.

Program posiedzenia obejmował następujące tematy:

1. Opinia w sprawie wpisania do rejestru zabytków woj. opolskiego kapliczki w Trzeboszowicach i budynku w Nowej Cerekwi (Rynek 17).

2. Opinia w sprawie rozbudowy kościoła w Głębinowie.

   Na zakończenie posiedzenia, w związku z końcem kadencji Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków podziękował Członkom Rady za czteroletnią pracę i udział w jej obradach.

   oprac. Anna Molenda

Europejskie Dni Dziedzictwa w województwie opolskim

Tegoroczne Europejskie Dni Dziedzictwa (EDD) w województwie opolskim zostały zainaugurowane w Prudniku 9 września przez Wicemarszałka Województwa Opolskiego Stanisława Rakoczego i dyrektora Muzeum Ziemi Prudnickiej dra Wojciecha Dominiaka. Miejsce inauguracji dni promujących pamięć o naszym dziedzictwie nie zostało wybrane przypadkowo. Prudnik, w którym zabytki doskonale wpisują się w najpiękniejszą na Opolszczyźnie panoramę miejską, jest wspaniałą ilustracją dla tegorocznego hasła EDD: „Gdzie duch spotyka się z przestrzenią - świątynie, arcydzieła, pomniki”. Spacerując po tym XIII-wiecznym mieście, można dostrzec w pomnikach (m.in. w kolumnie Maryjnej z XVII w. czy figurze św. Jana Nepomucena z 1733 r.), świątyniach (np. w barokowym kościele paraf. pw. św. Michała Archanioła), budynkach świeckich (kamienice, dawny młyn wodny z 1788 r.) przenikanie się form kultury czeskiej i polskiej. Warto więc podczas dwutygodniowych obchodów święta zabytków w Prudniku uczestniczyć w licznych otwartych przedsięwzięciach popularyzujących wspólne dziedzictwo. Zwiedzając liczne zabytki Prudnika, nie można pominąć Ratusza oraz Wieży Bramy Dolnej, obiektów, które zostały uhonorowane w konkursie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Zabytek Zadbany.

Pierwszy dzień EDD w Prudniku obfitował w całą gamę spotkań odkrywających kulturowe i duchowe bogactwo naszego regionu. Obok koncertu zespołu CAMERTON odbyła się Biesiada Śląska i darmowa degustacja dań wielu kultur (śląskiej, kresowe,  małopolskiej i czeskiej) przygotowane m.in. przez Koła Gospodyń Wiejskich oraz gości z Czech. Następnie po kolorowym przemarszu z udziałem orkiestry dętej oraz Romów w tradycyjnych strojach uczestnicy EDD wzięli udział w otwarciu Targów Przedsiębiorczości i Rzemiosła INTER-REGION Dom i Ogród w hali sportowej OSiR. W Arsenale otwarto wystawę Spojrzenie przez gardinkę. Wielokulturowość Górnego Śląska na przykładzie Ziemi Prudnickiej.

Województwo opolskie oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa, koordynator Europejskich Dni Dziedzictwa w Polsce, zapraszają do wzięcia udziału w wielu bezpłatnych wydarzeniach zorganizowanych na terenie Opolszczyzny. „Poznajmy historyczne obiekty, będące świadkami aktywności naszych przodków, sięgnijmy w głąb dziejów, przywołajmy ważne wydarzenia, odkryjmy ducha zaklętego w historycznych budowlach i arcydziełach” (Generalny Konserwator Zabytków dr hab. Magdalena Gawin)

oprac. Katarzyna Długosz-Niedbalec

Szczegółowe kalendarium wydarzeń odbywających się w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa można znaleźć na stronie: http://edd.nid.pl

____________________________________________________________________________________________________________________________________

Zloty pojazdów zabytkowych

          Zabytkowe pojazdy zawsze wzbudzały wiele emocji, jednak od pewnego czasu pojawiło się jeszcze większe zainteresowanie samochodami, motocyklami, ciągnikami rolniczymi czy pojazdami specjalnymi, które maja ponad 25 lat, a ich produkcja zakończyła się przynajmniej 15 lat temu. Z roku na rok wzrasta liczba pojazdów włączanych do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Ruchomych Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków (WUOZ) w Opolu. W 2008 r. zbiór kart ewidencyjnych zabytków techniki powiększono o 19 kart pojazdów, w 2010 r. – o 45 kart, w 2012 – o 82 karty, a w 2014 r. i 2015 r. – już o ponad 100 kart. W ciągu ośmiu miesięcy bieżącego roku do wojewódzkiej ewidencji włączono 99 kart różnego typu pojazdów. Ogólnie do dnia 07.09.2016 r. w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Ruchomych WUOZ-u w Opolu zostały ujęte 664 pojazdy, w tym 386 samochodów osobowych, 30 – ciężarowych, 20 – specjalnych, 12 ciągników rolniczych, 189 motocykli, 19 motorowerów, 3 pojazdy wojskowe, 2 trójkołowce, 2 przyczepy oraz jeden rower. Do rejestru zabytków ruchomych województwa opolskiego został wpisany tylko jeden samochód osobowy, wyprodukowany w 1966 r. Najwięcej pojazdów, bo aż 235 pochodzi z powiatu opolskiego, ale w powiatach: brzeskim (37), strzeleckim (49 pojazdów), nyskim (72), kluczborskim (82) i oleskim (104) także nie brakuje zabytkowych, gruntownie odrestaurowanych samochodów, motocykli czy też ciągników rolniczych.

            W całej grupie zabytkowych pojazdów ujętych w wojewódzkiej ewidencji warto wymienić te najstarsze w swojej kategorii. Spośród samochodów osobowych na szczególną uwagę zasługuje Ford T z 1922 r., z samochodów ciężarowych – Dodge WC51 3/4t z 1940 r., z ciągników rolniczych – Steyer T180 z 1949 r., zaś z motocykli – DKW E300 z ok. 1928 r. Nie można pominąć także pojazdów specjalnych, wśród których są nie tylko samochody straży pożarnej (np. Star A26P/Jelcz 003 z 1971 r. ) i milicji (np. Nysa 522 z 1982 r.), ale również pojazdy wojskowe (transporter Skot 1AR-2AM z 1968 r. czy hydromil Jelcz 420P z 1987 r.) i komunikacji zbiorowej (Škoda 706 RTO z 1958 r.).

            Tak ogromny wzrost zainteresowania zabytkowymi pojazdami dodatkowo uwidacznia się w coraz częściej organizowanych zlotach. 20 sierpnia 2016 r. odbył się w Praszce I Zlot Pojazdów Zabytkowych z powiatu kluczborskiego i oleskiego. Podczas zlotu zwiedzający mogli obejrzeć ponad 100 odnowionych zabytkowych motocykli i aut. Spośród jednośladów najpopularniejsze były marki Junak, Sokół, SHL, Komar i WSK, natomiast wśród samochodów królowały fiaty, warszawy, polonezy, syrenki, mercedesy i cadillaki. Dużym zainteresowaniem cieszyła się kolekcja współorganizatora zlotu, Mirosława Dylonga, który w swoim prywatnym Muzeum Pojazdów Zabytkowych w Praszce prezentuje 21 gruntownie odrestaurowanych samochodów z lat 1922-76. W trakcie spotkania koneserów zabytkowych pojazdów zaprezentowano sprowadzony z Kanady, a obecnie odnawiany amerykański gąsienicowy transporter opancerzony UNIVERSAL CARRIER z 1944 r. Zlotowi towarzyszył szereg prelekcji: rzeczoznawcy samochodowego i współorganizatora zlotu Dariusza Wartalskiego oraz Grzegorza Doroby, autora Ilustrowanej historii motocykli WSK i Piotra Pluskowskiego, piszącego o motoryzacji na południowych ziemiach Polski. Wystąpienia wzbogacone były planszami i publikacjami na temat motoryzacji w Polsce.

I Zlot Pojazdów Zabytkowych w Praszce (fot. J. Niedbalec)

          Niedawno odbył się jeszcze jeden zlot zabytkowych pojazdów. 3 września 2016 r. zorganizowano na osiedlu Armii Krajowej w Opolu III Opolski Zjazd Pojazdów PRL-u, w którym zaprezentowały się najpopularniejsze pojazdy z minionej epoki. Na zjazd przejechały głównie produkty polskiego przemysłu motoryzacyjnego: fiaty, polonezy, warszawy, tarpany, ale były także niemieckie trabanty i volkswageny, czeskie škody i radziecka wołga. Nie zabrakło również milicyjnych nysek, strażackich żuków oraz pojazdów wojskowych. W nieco mniejszej liczbie pojawiły się na zlocie motocykle produkowane w latach 1944-1991 w krajach demokracji ludowej (m.in. marki SHL. MZ, Junak). Spotkanie zostało wzbogacone nie tylko prelekcjami rzeczoznawców samochodowych, ale także rekwizytami, które były charakterystyczne dla rzeczywistości Polski Ludowej, np. stolikami turystycznymi, rolkami papieru toaletowego, a nawet sukienkami z lat 60. XX w. Na zakończenie zjazdu wręczono nagrody właścicielom pojazdów zabytkowych w następujących kategoriach:

• Najdłuższa droga na zlot

  Paweł Ziarko, samochód Polonez Caro 191 km

• Najstarszy Kierowca

  Norbert Klema, motocykl Komar

• Najstarszy Pojazd

  Zygmunt Poniży, samochód Warszawa

• Mister Zjazdu

  Fiat 126p: Mirosław Ziobro, samochód Fiat 126p

  Dwusuw KDL-u: Andrzej Burda, samochód Syrena Bosto

  Czterosuw KDL-u: Tomasz Jędrys, samochód Skoda Octavia

  Licencja kapitalistyczna: Błażej Mosiołek, samochód Fiat 125p Monte Carlo

  Budowniczowie PRL-u: Muzeum Historii i Uzbrojenia, samochód Nysa MO

  Jednoślady: Robert Kopiec, motocykl Junak.

  Więcej informacji na stronie: http://www.pzm.opole.pl/doki2016/III_Zjazd.pdf

  (oprac. Katarzyna Długosz-Niedbalec)

  III Opolski Zjazd Pojazdów PRL-u (fot. K. Długosz-Niedbalec)  

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Regionalne obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków

       Tegoroczne obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków na Opolszczyźnie odbyły się 27 kwietnia w sali konferencyjnej Metamuzeum Motoryzacji w Paczkowie. Po powitaniu przez mgr Iwonę Solisz Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przedstawicieli władz wojewódzkich i samorządowych, właścicieli Metamuzeum Motoryzacji Joanny i Marcina Biernackich oraz zaproszonych gości Burmistrz Paczkowa Artur Rolka przedstawił rys historyczny miasta Paczkowa, które jako zespół staromiejski otoczony średniowiecznym systemem fortyfikacji zostało uznane w 2012 r. za Pomnik Historii. Nakreślił także projekty rewitalizacji paczkowskiego rynku wpisanego w 1949 r. do rejestru zabytków.
       Następnie Marcin Biernacki, właściciel Metamuzeum Motoryzacji opisał historię powstania muzeum w zabytkowych budynkach obory, pochodzącej z XVII w. oraz stodoły
z XVIII w. Oprowadzając gości po wystawie zabytkowych samochodów, sprowadzonych w większości ze Stanów Zjednoczonych, opisywał i prezentował działanie m.in. głównych podzespołów pojazdów. Oglądający mieli możliwość brania czynnego udziału w eksperymentach.
       Podczas uroczystości wicewojewoda Violetta Porowska oraz Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków Iwona Solisz wręczyły srebrne odznaki Za opiekę nad zabytkami Joannie i Marcinowi Biernackim, Katarzynie Długosz-Niedbalec. Ponadto uhonorowały dyplomem Antoniego Korczyńskiego za długoletnią i rzetelną pracę w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków oraz zaangażowanie w działania na rzecz opieki nad zabytkami.
       W trakcie obchodów Elżbieta Gosławska wygłosiła wykład Kobiety z Pokoju – sylwetki kobiet niezwykłych, któremu towarzyszyły wystawy Przywróćmy raj Württembergów i Kobiety Pokoju, mające na celu przybliżenie historii i zabytków Pokoju, który stara się o uznanie za Pomnik Historii.
       Ostatnim punktem programu było zwiedzanie Muzeum Gazownictwa, w którym zaprezentowano nie tylko zabytkowe urządzenia przemysłowe, takie jak: zbiornik na gaz, kolekcję liczników gazowych czy kuchenek, ale także wnętrze mieszkania wyposażonego w sprzęty działające dzięki gazowi.

Zdjęcia z archiwum WUOZ-u w Opolu